[tab name=”1″]Przemyśl to stolica biskupia najstarszej ukraińskiej diecezji obrządku wschodniego sięgającej czasów uczniów Cyryla i Metodego. Początki chrześcijaństwa obrządku wschodniego sięgają IX wieku. W wielowiekowych dziejach biskupstwa przemyskiego funkcjonowało kilka świątyń katedralnych. Najstarsza znana świątynia katedralna pw. św. Jana Chrzciciela znajdowała się w obrębie grodu książęcego (teren późniejszego Zamku). Budowla ta została ufundowana przez księcia Wołodara Rościsławicza (zm. 1124). Świątynia katedralna była obiektem kamiennym w stylu romańskim. Katedra ta służyła biskupom przemyskim obrządku wschodniego do 1412 roku. Po utracie katedry w 1412 roku funkcję soboru katedralnego przejęła cerkiew pw. św. Kośmy i Damiana we wschodniej części grodu przemyskiego. Najstarsza znana informacja źródłowa o tej świątyni jako cerkwi katedralnej pochodzi z 1460 roku. Budowla ta istniała do 1535 roku, kiedy uległa zniszczeniu wskutek pożaru. Około 1540 roku została wzniesiona nowa murowana świątynia na Władyczu. W czasie wielkiego pożaru miasta w 1638 roku katedra na Władyczu uległa poważnym uszkodzeniom. Cerkiew wymagała generalnego remontu lub rozbiórki. Greckokatolicki biskup przemyski Atanazy Szeptycki (1762-1779) zdecydował o budowie nowej cerkwi katedralnej. Zbudowano dzwonnicę (dzisiejsza wieża zegarowa). Budowę samej katedry uniemożliwiły władze austriackie. W 1780 roku rozebrano starą cerkiew katedralną. W latach 1780-1785 rolę cerkwi katedralnej pełniła cerkiew św. Trójcy (stała w miejscu zbiegu dzisiejszej ulicy Basztowej i Słowackiego).[/tab]
[tab name=”2″]Rozporządzeniem rządowym z 24 kwietnia 1784 i dekretem gubernialnym z 13 maja 1784 roku kościół pw. św. Teresy wraz z zabudowaniami klasztornymi przekazano na katedrę greckokatolicką. Do 1946 roku świątynia ta była greckokatolicką katedrą. Po likwidacji Kościoła Greckokatolickiego w 1946 roku katedra przestała istnieć. Po reaktywowaniu Kościoła Greckokatolickiego w Polsce przez Jana Pawła II, 2 czerwca 1991 roku kościół pojezuicki został przekazany grekokatolikom na katedrę przez Ojca Świętego Jana Pawła II podczas jego wizyty w Przemyślu. Na kilka dni przed tym wydarzeniem doczesne szczątki biskupa Józefa Sebastiana Pelczara przeniesiono ukradkiem z  kościoła Serca Jezusowego i pochowano w podziemiach przemyskiej archikatedry obrządku łacińskiego łamiąc w ten sposób ostatnią wolę zmarłego. Natomiast do dnia  dzisiejszego w podziemiach kościoła pojezuickiego spoczywają doczesne szczątki  biskupa-sufragana Karola Józefa Fischera. Położona na stoku wzgórza świątynia została wzniesiona w latach 1627-71 dla zakonu jezuitów z fundacji m.in. Mikołaja Wolskiego, marszałka wielkiego koronnego. Plany budowli przygotował włoski architekt Giacomo Briano, jednak pracami budowlanymi kierował inny Włoch, Jakub Solari, który dokonał też pewnych modyfikacji pierwotnego projektu.[/tab]
[tab name=”3″]Kościół otrzymał charakter jasnej, harmonijnie rozczłonkowanej budowli barokowej, pięknie posadowionej na zamknięciu ulicy prowadzącej od Rynku (dzisiaj ulica Asnyka). Świątynia posiada trzyprzęsłowe prezbiterium i czteroprzęsłowy trójnawowy bazylikowy korpus. Elewacja frontowa zwieńczona została wolutowym szczytem, w którym centralnie umieszczono duże okno , po jego bokach nisze z posągami. Na obu skrajach dwukondygnacyjnej fasady której podziały poprowadzono pilastrami toskańskimi (dolna kondygnacja) i zdwojonymi pilastrami korynckimi i jońskimi (górna kondygnacja) umieszczono wieże przykryte hełmami z latarniami. Elewację wschodnią zaprojektował w 1760 roku architekt Zamoyskich Józef Degan.  Na przedłużeniu naw bocznych umieszczono kaplice mniejsza z lewej strony i większa z prawej, za nimi analogicznie zakrystia i składzik. Z tyłu przy wejściu głównym, na szerokiej arkadzie wznosił się chór muzyczny z organami. Po przejęciu świątyni nowi właściciele dokonali w niej wielu zmian, a przy okazji także i celowych zniszczeń. Między innymi rozebrano ołtarz główny, usunięto stacje drogi krzyżowej i organy, skuto złocony napis łaciński znajdujący się pierwotnie na fasadzie świątyni , który świadczył o jej historii, oraz znajdujący się tam symbol zakonu Jezuitów. Niedawno dobudowano także z boku nową dzwonnicę. Po kasacie zakonu jezuitów w 1773 r. kościół jakiś czas jeszcze obsługiwali eks-jezuici. W 1820 r. kościół zamknięto i przeznaczono na magazyn wojskowy.[/tab]
[tab name=”4″] W 1903 r. władze austriackie podjęły decyzję o rozbiórce świątyni, jednak wobec protestu biskupa przemyskiego Józefa Sebastiana Pelczara decyzję cofnięto. Po przeprowadzeniu restauracji kościoła, przywrócono mu jego funkcję sakralną. W 1991 r. kościół decyzją papieża Jana Pawła II został przekazany grekokatolikom na cerkiew katedralną a następnie w 1996 r. podniesiony do godności soboru archikatedralnego. W katedrze znajduje się ikonostas barokowy z 1688, cudowna ikona św. Mikołaja, cudowna ikona Matki Boskiej z Kalwarii Pacławskiej, oraz relikwie: św. Mikołaja, męczenników pratulińskich, ręka św. Jozafata i omoforion, relikwia błogosławionego Jozafata Kocyłowskiego, drzewo Krzyża Świętego, pastorał biskupa przemyskiego Konstantyna Czechowicza oraz mitra Jozafata Kocyłowskiego. W latach 2001-2002 wybudowano nową dzwonnicę, na której zawieszono dwa historyczne dzwony św. Jan i św. Piotr , pochodzące z dzwonnicy przy starej katedrze i zamontowano nowy św. Stefan.W portalu dzwonnicy umieszczono figury św. Włodzimierza i św. Olgi pochodzące z dawnej katedry. W 2003 roku umieszczono w podziemiu katedry ekshumowane szczątki dwóch greckokatolickich biskupów przemyskich: bp. Maksymiliana Ryłło i bp. Jana Śnigurskiego przeniesione z dawnej greckokatolickiej katedry (obecnego kościoła św. Teresy ojców karmelitów).[/tab]
[tab name=”5″]Dominującym elementem wyposażenia jest barokowy ikonostas z lat 1682-88.Archikatedralny ikonostas powstał w latach osiemdziesiątych XVII w., dla cerkwi klasztornej w Szczepłotach koło Krakowca. Po kasacie monasteru (1788 r.) trafił do drewnianej cerkwi p.w. Św. Mikołaja w Lubaczowie, później do nowej, murowanej świątyni w tym mieście. Stamtąd w 1979 r. przeniesiony został do lubaczowskiego Muzeum, aby w 1993 r. zająć miejsce w przemyskim soborze Św. Jana Chrzciciela. Należy on do najlepszych zachowanych dzieł siedemnastowiecznego, zachodnioukraińskiego malarstwa cerkiewnego. Świetność przywróciła mu gruntowna konserwacja przeprowadzona w l. 1994 – 1999.[/tab]
[end_tabset]
[flagallery gid=28]